Furðusögur

Hvað ætti maður að kalla Hvíta Múra Borgarinnar eftir Einar Leif Nielsen? Þessi fyrsta bók höfundar sem kom út hjá Rúnatý fyrir stuttu síðan er æsispennandi framtíðartryllir í ætt við „cyberpunk.“ Sagan kallast á við aðrar framtíðardystópíur á borð við 1984 eða „Judge Dredd“ en fjallar þó ekki um alræðisríki heldur frekar um ofur-frjálshyggjuríki framtíðarinnar. Heimsmyndin er skemmtileg, meirihluti fólks býr í „Borginni“, risavaxinni súperborg sem er lokuð af með risavöxnum hvítum múrum. Þar fyrir innan er fólk flokkað í hverfi eftir efnahagslegri getu, ríkasta hverfið nr. 10 er með glæsivillum þar sem hver gluggi og borð er sjónvarpstæki, og vinnufólk eða vélmenni sjá um að viðhalda glæsistörfum og sækja viský handa húsbóndanum. Í hverfi 1 búa svo þeir allra fátækustu, þeir sem vinna í verksmiðjunum en þar eru reglulega óeirðir sem kæfðar eru niður á harkalegan máta. Loks má nefna Dalinn en þar búa þeir sem eru útlægir frá borginni í næstum miðaldalegu samfélagi, með drottningum og hirðum.

Ég var hrifinn af grunn hugmyndafræði bókarinnar. Í heimi bókarinnar er einungis tvenns konar refsing fyrir glæpi, annars vegar dauðadómur og hins vegar sekt. Þeir sem ekki geta greitt sektina eru dæmdir til dauða, en hafi maður nægan pening getur maður greitt skaðabætur og komist upp með morð. Þetta hljómar fjarstæðukennt en ef við hugsum aftur til víkingatímans þá er þetta ekki eins óraunhæft og maður kynni að ætla. Í íslendingasögunum greiða sögupersónur oft bætur fyrir víg, og hefndir fara yfirleitt af stað þegar fólk telur bæturnar of lágar. Mismikið er greitt eftir hvort það er bóndi, höfðingi eða þræll.

Þannig virkar veröldin sem Einar bregður upp fyrir okkur, og gerir hann margt vel. Framvindan er hröð, og mér þykir það ágætt því að um spennusögu er að ræða. Þegar best lætur er manni hugsað til klassískra film noir mynda.

Í stuttu máli segir sagan frá Lex (skemmtilegt nafn sem kallast á við ákveðna lögmannsstofu), sem vinnur hjá Veginum, en það fyrirtæki sér um innheimtur og aftökur. Honum líður skiljanlega illa í starfi og á erfitt með að réttlæta fyrir sér það sem hann gerir. Eitt mál fær á hann, eitthvað í því fær ekki staðist að hans mati og þegar hann kafar ofan í það opnar hann ormagryfju spillingar og leyndarmála. Það er óþarfi að rekja söguþráðinn eitthvað nánar, en kvíðið engu, það eru fjölbreyttar senur með mörgum ágætlega skrifuðum hasar.

Ég leyfi mér þó að koma með eina athugasemd: Sem lesanda fannst mér erfitt að kyngja því hvers vegna hann fór að rannsaka mál þetta gaumgæfilegar. Þetta var varla í fyrsta sinn sem aftaka fékk á hann, þessu var lýst sem nánast daglegum viðburði í bókinni. Lex er frá upphafi skeptískur gagnvart kerfinu, en sem starfsmaður Vegarins til margra ára finnst manni það skrítið. Til þess að komast inn í Veginn þarf að sækjast eftir því, og fara í gegnum mikla þjálfun. Nútímalesanda hryllir augljóslega við jafn óréttlátu réttarkerfi og lýst er í bókinni, og því þarf lítið til að sannfæra okkur, en betra hefði verið að sjá Lex smám saman missa trúna á því og hafa það skýrara hvers vegna hann rannsakar morðið á Prímus Vikt og syni hans. Bókin er betur skrifuð en flestir íslenskir reyfarar en engu að síður mætti vera betri krókur. Manni leiðist alls ekki að lesa um afdrif Lex, þvert á móti lifir maður sig auðveldlega inn í söguheiminn, en persónusköpunin á bæði honum og Orkus hefði mát vera dýpri. (Að mínu mati). Það er ekki alltaf ljóst hvers vegna persónur gera það sem þær gera að öðru leyti en að það sé nauðsynlegt fyrir framvinduna.

Einar tekur skemmtilegan vinkil á pælingar um skuldsetningu og innheimtu. Fjölmiðlamenn hafa skiljanlega gert smá mat úr bakgrunn hans sem starfsmaður í fjármálaheiminum, en það er líka hættulegt að gera of mikið úr því. Einar er fyrst og fremst höfundur sem lifir og hrærist í íslensku samfélagi eins og við hin sem skrifum á Íslandi, þess vegna er skiljanlegt að kreppu- og skuldsetningartal hafi áhrif á hann. Pælingar um eignarhald, mátt stórfyrirtækja og græðginnar er eitt af því sem gerir bókina betri en meðal reyfarann.

Að því sögðu þá er sagan spennandi, heimurinn sannfærandi og ég hef trú á því að flestir íslenskir glæpasagna og furðusagnalesendur hefðu gaman af þessari bók. Ég mæli því hjartanlega með henni.

Snæbjörn Brynjarsson, janúar 2013

Mannkyn má aldrei gleyma að Dauðaherrarnir hafa ekki verið endanlega sigraðir. Þeir bíða bara, eins og þeir hafa ávallt gert. Bíða, og safna kröftum. Bíða, og taka við eiðum frá nýjum þjónum sem vilja gangast myrkrinu á hönd. Bíða þess að aðstæður í mannheimum séu þeim í hag.

Höfundur: Elí Freysson
Úgefandi: Elí Freysson
Form: Rafbók
Lengd: Um 300 bls.

Á síðasta ári kom út furðusagan Meistari hinna blindu eftir Elí Freysson sem fékk ágætar viðtökur. Sögunni var lýst sem myrkri fantasíu. Hið sama gildir um famhald Meistarans, Ógnarmána. Reyndar verður ekki sagt að Ógnarmáni sé beint framhald af Meistaranum, þó svo að í bakgrunni séu sömu illmenni og atburðir, ásamt nokkrum persónum sem koma fyrir í báðum sögum. 

Segir hér frá Kody Black, uppgjafahermanni úr Axarhandastríðunum, sem fer um stræti borgarinnar Rauðu rótar, sem er réttnefnt lastabæli. Hann er sannkallaður vigilante, hann hjálpar þeim sem minna mega sín gegn fjölmörgum þjófagengjum borgarinnar, sem eðli málsins samkvæmt hugsa honum mörg hver þegjandi þörfina. Til hans leitar ungur maður, en systir hans er týnd. Upphefst þá mikil leit sem leiðir Kody svo sannarlega í mikla hættu. Fleiri persónur slást í lið með Kody, t.d. Verana og Jeivar. Hjálpast þau að í leitinni en lesendur verða að lesa bókina til að komast að hvernig fer fyrir þeim.  

Sögumaður fylgir Kody nær oftast eftir og er sagan oft þrælspennandi. Um margt minnir frásagnarform sögunnar á þann stíl sem finna má í mörgum fantasíum sem skrifaðar hafa verið í kringum hina ólíku heima hlutverkaspila, t.d. D&D. Þeir sem hafa gaman af því að lesa Robert Jordan, R. A. Salvatore, Margaret Weis og Tracy Hickman ættu því að finna eitthvað við sitt hæfi í Ógnarmána. 

Myndmál er með ágætum, á köflum hefði ég kosið að fá frekari lýsingu á umhverfi og aðstæðum, en heilt yfir er dregin upp dökk mynd af aðstæðum og persónum, sem helst í stíl við fyrri bókina. 

Að mínu mati eru helstu gallar sögunnar tveir. Annars vegar voru mörg samtöl persóna á milli stirð og tilsvör þeirra svöl úr hófi fram, ef svo mætti að orði komast. Vissulega má færa rök fyrir því að oftlega væru fautar, töffarar og undirheimalýður að ræða saman, og því eðlilegt að mál þeirra litaðist af því. Hins vegar virkaði þetta, því miður, oftar en ekki þveröfugt á mig og mér var farið að þykja þetta tilgerðarlegt. Seinni galli sögunnar felst í alltof mörgum málvillum og slælegum yfirlestri. Ég kom auga á sagnir sem voru rangt persónubeygðar, setningar með afar óskýra merkingu og fjölda innsláttarvillna. Nokkuð sem ég tel að hefði mátt komast hjá með betri prófarkarlestri.

Að göllunum tveimur frátöldum er Ógnarmáni ágætis lesning. Ég tel að saga Ógnarmána sé betri en sú sem finna má í Meistaranum, eða hún höfðar meira til mín.

Niðurstaða: Ágæt saga, en líður fyrir lélegan prófarkarlestur. 

Þorsteinn Mar

Nær þúsund ár eru liðin frá því myrkraöldin leið undir lok, þegar vitringarnir sjö komu saman og sigruðu skuggana. Hin myrka tíð hefur að mestu gleymst. En þótt minni manna sé brigðult gleyma hin förnu öfl engu.

Útg: Vaka Helgafell
Form: Prentuð (Harðspjalda)
Lengd: 383 bls.

Skáldsagan Hrafnsauga eftir þá Kjartan Yngva Björnsson og Snæbjörn Brynjarsson kom út fyrir skemmstu. Fékk bókin Íslensku barnabókaverðlaunin og er ágætlega að þeim verðlaunum komin. Segir frá þeim Ragnari, Breka og Sirju, ungmennum sem eru á sextánda aldursári, þegar sagan hefst. Þau búa í litlu þorpi, Vébakka, og þurfa að takast á við ýmsa óvænta atburði. Í söguna fléttast síðan nokkrar aukapersónur, sem koma aðalpersónunum til hjálpar, t.d. Ukkó og Nanúk, og mismunandi staðir, sem gæða söguna lífi, hver með sínum hætti. Hér er um að ræða furðusögu þar sem heilmikið ferðalag spinnst saman við frásögnina, eins og títt er gert í fantasíum, og fá lesendur að kynnast fjölmörgum ólíkum stöðum á meðan lestrinum stendur. Sækir sagan þannig í brunn sagnabálka á borð við Wheel of Time eftir Robert Jordan, Narníu sögur C. S. Lewis að ógleymdri Hringadróttinssögu J. R. R. Tolkien. 

Hrafnsauga gerist í heimi ekki svo ólíkum okkar, en á öðrum tíma. Þar hafa manneskjur gert sér bústaði, ásamt Köprum, sem eru að hálfu geitur, ef svo mætti að orði komast. Mannfólkið skiptist í nokkrar þjóðir eða flokka, og eru aðalpersónur sögunnar af ætt Jana. Í þessari fyrstu sögu, en reikna má með að þær verði mun fleiri, fá lesendur að kynnast sögu Jana sem og baksögu heimsins. Þannig er sögusviðið vel útfært og nokkur rækt hefur verið lögð við að skapa sem trúverðugasta heimsmynd. Tekst höfundum vel upp þar og fyrir vikið verður sagan öll trúverðugari. 

Persónusköpun er einnig með ágætum. Aðalpersónurnar þrjár hafa hver sín sérkenni og auðvelt er að setja sig í spor þeirra. Ragnar er á sinn hátt burðarás sögunnar, atburðir hennar hverfast um hann og tilvist hans. Hann er munaðarlaus og þarf að takast á við þær tilfinningar sem áralöng höfnun samfélagsins á Vébakka hefur valdið honum. Breki og Sirja gegna einnig hvort sínu hlutverki en innri barátta þeirra er ekki jafn sýnileg og hjá Ragnari. Ferðalagið sem þau takast á hendur er í senn yfir ókunn lönd en um leið þroskaför. Þau gera mistök og þurfa að gjalda þeirra, læra af þeim og komast af. Á ferð sinni takast þau á við óvætti og forynjur sem sækja að þeim. Eru skýr mörk milli hetja og illmenna, en þó er auðvelt að sjá hvað rekur hverja persónu áfram og finna til með þeim, jafnvel þeim illu.

Eins og áður segir þá heimsmynd sögunnar skýr og lifandi. Hafa höfundar lagst í mikla vinnu við að finna heiti og orð yfir þær hugmyndir sem vilja koma áleiðis. Sú vinna hefur svo sannarlega skilað sér, því það veitir sögunni meiri trúverðugleika ásamt því að gera orðkynngi hennar fjölbreyttara og skemmtilegra. Helsti galli sögunnar er textavinnsla hennar. Mig grunar að ef höfundar hefðu haft eða gefið sér meiri tíma til þess að gera textann meitlaðri, þá hefði þessi frábæra saga orðið að mínu mati á pari við mörg helstu verk fantasíunnar. Hugsanlega má skrifa eitthvað af textavinnslunni á yfirlesara og ritstjóra. 

Í heildina er Hrafnsauga virkilega skemmtileg saga og vel að verðlaununum komin. Hún er auðlesin og frásögnin heldur lesanda sínum við efnið allt frá upphafi til enda og maður vill meira. Að lokum ber að geta þess að hönnun og umbúnaður er almennt til fyrirmyndar.  

Þorsteinn Mar
Nóvember 2012

Rýnandi þekkir höfunda.