Orrustan um Fold

Fyrir jólin kom út vísindaskáldsagan Orrustan um Fold eftir Davíð Þór Jónsson, guðfræðing, spekúlant, grínista og fyrrum ritstjóra. Sagan, sem er 1p. frásögn, segir frá þeim Kolbeini, Auði og Gissuri sem þurfa að fást við utanaðkomandi verur á tunglinu Fold sem er í kringum gasrisan Ímu, en þar hefur þjóðin búið í 47 ár. Um leið og geimverur, sem einna helst líkjast köngulóm, koma á tunglið er það samfélagsmynstur sem þjóðin, sem hefst við í borginni Fræið og var áður geimskip hennar, hefur stuðst við í molum sökum spillingar og þurfa aðalpersónurnar einnig að takast á við það. 

Í þessari sögu er þannig að finna nokkuð ákveðna samfélagsrýni og væri áhugavert að lesa úttekt bókmenntafræðinga á táknmáli sögunnar. Samfélagið er afar lagskipt og spilling ræður ríkjum í efri lögunum, en íbúar þar líta mjög niður á lýðinn. Allt er notað til að friðþæga neðri lögin, listir og miðlar óspart notaðir og ljóst að Davíð hefur lagt umtalsverða hugsun í sköpun þessa samfélags. Hin utanaðkomandi ógn reynist ekki öll þar sem hún er séð og endurspeglar kannski þannig þá ógn sem er í samfélagsskipaninni sjálfri og óttann sem virðist gegnumsýra allt.

Davíð er með góðan orðaforða og notar hann óspart. Hann er óhræddur við að grípa til gamalla orða og mig grunar að einhverjir lesendur gætu þurft að grípa til orðabóka við lestur sögunnar, t.d. er ég ekki viss um að allir lesendur viti hvað kögunarhóll sé. Þannig fannst mér stundum, þó gaman væri að sjá gömul orð notuð, sem verið væri að fara fjallabaksleiðir þegar þjóðleiðir væru færar. 

Þessi saga er heilmikil frásögn, það er oft farið um víðan völl og meira sagt en sýnt. Ég saknaði þess oft að geta ekki fengið skýrari mynd af landslagi, persónum, staðháttum og jafnvel Fræinu sjálfu. Oftar en ekki er það eina sem skilur að persónur nöfn þeirra og fyrir mig er það einfaldlega ekki nóg. Ég stóð mig oft að því að fletta fram og aftur til að átta mig betur á hvernig persónur tengdust í sögunni, því mér fannst ég ekki hafa nægilega skýra mynd af þeim. Furðuverur koma auk þess fyrir og þeim er aðeins lýst á fremur takmarkaðan máta, nokkuð sem ég tel að ritstjóri hefði getað aðstoðað Davíð með og dregið betur fram hjá honum. 

Stærsti galli sögunnar er þó hvernig leyst er úr flækjunum. Ég gat ekki komist hjá því að upplifa að þar hefði komið guðinn úr vélinni og komið þannig aðalpersónunum til bjargar í lokin, þar stígur allt í einu persóna inn á sögusviðið sem ekki hefur verið kynnt áður og gerir hetjunum kleift að sigrast á óvinum sínum. Ég verð að viðurkenna, að það olli mér nokkrum vonbrigðum. 

Heilt yfir ágætlega stílaður texti en skorti upp á myndmál og persónusköpun hefði mátt vera sterkari. Eins var endirinn svekkjandi. Gott efni og flott samfélagsrýni. 

Þorsteinn Mar, mars 2013

Hvítir múrar borgarinnar

Hvað ætti maður að kalla Hvíta Múra Borgarinnar eftir Einar Leif Nielsen? Þessi fyrsta bók höfundar sem kom út hjá Rúnatý fyrir stuttu síðan er æsispennandi framtíðartryllir í ætt við „cyberpunk.“ Sagan kallast á við aðrar framtíðardystópíur á borð við 1984 eða „Judge Dredd“ en fjallar þó ekki um alræðisríki heldur frekar um ofur-frjálshyggjuríki framtíðarinnar. Heimsmyndin er skemmtileg, meirihluti fólks býr í „Borginni“, risavaxinni súperborg sem er lokuð af með risavöxnum hvítum múrum. Þar fyrir innan er fólk flokkað í hverfi eftir efnahagslegri getu, ríkasta hverfið nr. 10 er með glæsivillum þar sem hver gluggi og borð er sjónvarpstæki, og vinnufólk eða vélmenni sjá um að viðhalda glæsistörfum og sækja viský handa húsbóndanum. Í hverfi 1 búa svo þeir allra fátækustu, þeir sem vinna í verksmiðjunum en þar eru reglulega óeirðir sem kæfðar eru niður á harkalegan máta. Loks má nefna Dalinn en þar búa þeir sem eru útlægir frá borginni í næstum miðaldalegu samfélagi, með drottningum og hirðum.

Ég var hrifinn af grunn hugmyndafræði bókarinnar. Í heimi bókarinnar er einungis tvenns konar refsing fyrir glæpi, annars vegar dauðadómur og hins vegar sekt. Þeir sem ekki geta greitt sektina eru dæmdir til dauða, en hafi maður nægan pening getur maður greitt skaðabætur og komist upp með morð. Þetta hljómar fjarstæðukennt en ef við hugsum aftur til víkingatímans þá er þetta ekki eins óraunhæft og maður kynni að ætla. Í íslendingasögunum greiða sögupersónur oft bætur fyrir víg, og hefndir fara yfirleitt af stað þegar fólk telur bæturnar of lágar. Mismikið er greitt eftir hvort það er bóndi, höfðingi eða þræll.

Þannig virkar veröldin sem Einar bregður upp fyrir okkur, og gerir hann margt vel. Framvindan er hröð, og mér þykir það ágætt því að um spennusögu er að ræða. Þegar best lætur er manni hugsað til klassískra film noir mynda.

Í stuttu máli segir sagan frá Lex (skemmtilegt nafn sem kallast á við ákveðna lögmannsstofu), sem vinnur hjá Veginum, en það fyrirtæki sér um innheimtur og aftökur. Honum líður skiljanlega illa í starfi og á erfitt með að réttlæta fyrir sér það sem hann gerir. Eitt mál fær á hann, eitthvað í því fær ekki staðist að hans mati og þegar hann kafar ofan í það opnar hann ormagryfju spillingar og leyndarmála. Það er óþarfi að rekja söguþráðinn eitthvað nánar, en kvíðið engu, það eru fjölbreyttar senur með mörgum ágætlega skrifuðum hasar.

Ég leyfi mér þó að koma með eina athugasemd: Sem lesanda fannst mér erfitt að kyngja því hvers vegna hann fór að rannsaka mál þetta gaumgæfilegar. Þetta var varla í fyrsta sinn sem aftaka fékk á hann, þessu var lýst sem nánast daglegum viðburði í bókinni. Lex er frá upphafi skeptískur gagnvart kerfinu, en sem starfsmaður Vegarins til margra ára finnst manni það skrítið. Til þess að komast inn í Veginn þarf að sækjast eftir því, og fara í gegnum mikla þjálfun. Nútímalesanda hryllir augljóslega við jafn óréttlátu réttarkerfi og lýst er í bókinni, og því þarf lítið til að sannfæra okkur, en betra hefði verið að sjá Lex smám saman missa trúna á því og hafa það skýrara hvers vegna hann rannsakar morðið á Prímus Vikt og syni hans. Bókin er betur skrifuð en flestir íslenskir reyfarar en engu að síður mætti vera betri krókur. Manni leiðist alls ekki að lesa um afdrif Lex, þvert á móti lifir maður sig auðveldlega inn í söguheiminn, en persónusköpunin á bæði honum og Orkus hefði mát vera dýpri. (Að mínu mati). Það er ekki alltaf ljóst hvers vegna persónur gera það sem þær gera að öðru leyti en að það sé nauðsynlegt fyrir framvinduna.

Einar tekur skemmtilegan vinkil á pælingar um skuldsetningu og innheimtu. Fjölmiðlamenn hafa skiljanlega gert smá mat úr bakgrunn hans sem starfsmaður í fjármálaheiminum, en það er líka hættulegt að gera of mikið úr því. Einar er fyrst og fremst höfundur sem lifir og hrærist í íslensku samfélagi eins og við hin sem skrifum á Íslandi, þess vegna er skiljanlegt að kreppu- og skuldsetningartal hafi áhrif á hann. Pælingar um eignarhald, mátt stórfyrirtækja og græðginnar er eitt af því sem gerir bókina betri en meðal reyfarann.

Að því sögðu þá er sagan spennandi, heimurinn sannfærandi og ég hef trú á því að flestir íslenskir glæpasagna og furðusagnalesendur hefðu gaman af þessari bók. Ég mæli því hjartanlega með henni.

Snæbjörn Brynjarsson, janúar 2013

Furðusöguárið 2012

Ég held, að árið sem brátt rennur sitt skeið á enda hafi verið allgott fyrir furðusagnabókmenntir hérlendis. Bæði komu út fjölmargar íslenskar furðusögur sem og þýðingar, en einnig var haldið sérstakt málþing um furðusöguna í lok nóvember, sem og hefur furðusagan fengið sífellt meiri athygli fjölmiðla.

Mér telst til að 12 hreinræktaðar íslenskar furðusögur hafi komið út á árinu, þá bæði í prenti og sem rafbækur. 

Steinskrípin - Gunnar Theodór Eggertsson
Spádómurinn - Hildur Knútsdóttir
Hrafnsauga - Kjartan Yngvi Björnsson & Snæbjörn Brynjarsson
Þoka - Þorsteinn Mar
Rökkurhæðir 3: Kristófer - Birgitta Elín Hassel & Marta Hlín Magnadóttir
Rökkurhæðir 4: Ófriður - Birgitta Elín Hassel & Marta Hlín Magnadóttir
Ógnarmáni - Elí Freysson
Saga Eftirlifenda: Heljarþröm - Emil Hjörvar Petersen
Orrustan um Fold - Davíð Þór Jónsson
Blendingurinn - Hildur Margrétardóttir
Sagan um Santýrinn - Friðrik Þór Gestsson
Útburður - Stefán Birgir Stefánsson

Einnig voru nokkrar furðusögur endurútgefnar sem rafbækur, t.d. Lína Descret og smásagnasafnið Myrkfælni. Eins er spurning hvort beri að flokka sögur á borð við Kulda, Húsið og Ég man þig til furðusagna, þó ekki leiki vafi á að sögurnar innihalda hver fyrir sig einkenni furðusagna (þá einkum hryllingssagna), þá hefur þeim hins vegar ekki verið haldið á lofti sem slíkum, heldur sem spennutryllum eða sálfræðilegum spennusögum. 

Ég held að uppskera ársins sé í það heila glæsileg. Efstu þrjár sögurnar á listanum fengu allar glimrandi góðar umsagnir í fjölmiðlum og margar aðrar sögur hafa einnig fengið jákvæða dóma. Furðusagan er enn að slíta barnsskónum hérlendis og losna undan viðjum enskra hefða. Þessar bækur eru góður vísir að því sem koma skal og óhætt er að segja, að nú vori fyrir íslensku furðusögunni. 

 

Ógnarmáni

Mannkyn má aldrei gleyma að Dauðaherrarnir hafa ekki verið endanlega sigraðir. Þeir bíða bara, eins og þeir hafa ávallt gert. Bíða, og safna kröftum. Bíða, og taka við eiðum frá nýjum þjónum sem vilja gangast myrkrinu á hönd. Bíða þess að aðstæður í mannheimum séu þeim í hag.

Höfundur: Elí Freysson
Úgefandi: Elí Freysson
Form: Rafbók
Lengd: Um 300 bls.

Á síðasta ári kom út furðusagan Meistari hinna blindu eftir Elí Freysson sem fékk ágætar viðtökur. Sögunni var lýst sem myrkri fantasíu. Hið sama gildir um famhald Meistarans, Ógnarmána. Reyndar verður ekki sagt að Ógnarmáni sé beint framhald af Meistaranum, þó svo að í bakgrunni séu sömu illmenni og atburðir, ásamt nokkrum persónum sem koma fyrir í báðum sögum. 

Segir hér frá Kody Black, uppgjafahermanni úr Axarhandastríðunum, sem fer um stræti borgarinnar Rauðu rótar, sem er réttnefnt lastabæli. Hann er sannkallaður vigilante, hann hjálpar þeim sem minna mega sín gegn fjölmörgum þjófagengjum borgarinnar, sem eðli málsins samkvæmt hugsa honum mörg hver þegjandi þörfina. Til hans leitar ungur maður, en systir hans er týnd. Upphefst þá mikil leit sem leiðir Kody svo sannarlega í mikla hættu. Fleiri persónur slást í lið með Kody, t.d. Verana og Jeivar. Hjálpast þau að í leitinni en lesendur verða að lesa bókina til að komast að hvernig fer fyrir þeim.  

Sögumaður fylgir Kody nær oftast eftir og er sagan oft þrælspennandi. Um margt minnir frásagnarform sögunnar á þann stíl sem finna má í mörgum fantasíum sem skrifaðar hafa verið í kringum hina ólíku heima hlutverkaspila, t.d. D&D. Þeir sem hafa gaman af því að lesa Robert Jordan, R. A. Salvatore, Margaret Weis og Tracy Hickman ættu því að finna eitthvað við sitt hæfi í Ógnarmána. 

Myndmál er með ágætum, á köflum hefði ég kosið að fá frekari lýsingu á umhverfi og aðstæðum, en heilt yfir er dregin upp dökk mynd af aðstæðum og persónum, sem helst í stíl við fyrri bókina. 

Að mínu mati eru helstu gallar sögunnar tveir. Annars vegar voru mörg samtöl persóna á milli stirð og tilsvör þeirra svöl úr hófi fram, ef svo mætti að orði komast. Vissulega má færa rök fyrir því að oftlega væru fautar, töffarar og undirheimalýður að ræða saman, og því eðlilegt að mál þeirra litaðist af því. Hins vegar virkaði þetta, því miður, oftar en ekki þveröfugt á mig og mér var farið að þykja þetta tilgerðarlegt. Seinni galli sögunnar felst í alltof mörgum málvillum og slælegum yfirlestri. Ég kom auga á sagnir sem voru rangt persónubeygðar, setningar með afar óskýra merkingu og fjölda innsláttarvillna. Nokkuð sem ég tel að hefði mátt komast hjá með betri prófarkarlestri.

Að göllunum tveimur frátöldum er Ógnarmáni ágætis lesning. Ég tel að saga Ógnarmána sé betri en sú sem finna má í Meistaranum, eða hún höfðar meira til mín.

Niðurstaða: Ágæt saga, en líður fyrir lélegan prófarkarlestur. 

Þorsteinn Mar

 

Fimm þjófar

Fimm þjófar er ein af þremur íslensku fantasíunum sem kom út fyrir jólin 2011, en fantasíurnar hafa það allar sameiginlegt að vera fyrsta bók hvers höfundar og byrjun á bókaflokki sem gerist í öðrum heimi.
    
Það var því með mikilli tilhlökkun sem ég byrjaði að lesa þessa bók en ég ákvað þó að stilla væntingum mínum í hóf, þar sem Fimm Þjófar hafði fengið töluvert minni athygli heldur en Meistari hinna blindu (þó að þriðja fantasían hafi reyndar ekki fengið neina athygli), sem ég hyggst lesa við tækifæri. Það er stutt frá því að segja að Fimm Þjófar fór fram úr mínum villtustu vonum og ef þetta er það sem vænta má frá íslensku fantasíu höfundum þá er björt framtíð framundan.
    
Alvitri sögumaður hentar vel fyrir uppbyggingu sögunnar þar sem skipt er á milli persóna til þess að gefa manni dýpri innsýn í heiminn heldur en sveitapilturinn Atli hefur í byrjun sögunnar. Sagan er því að mörgu leyti vel uppbyggð, örlítið langdregin í byrjun þegar verið er að lýsa öllum staðháttum en þær upplýsingar hjálpa þó til við lestur sögunnar. Þessar upplýsingar eru nauðsynlegar fyrir mann til að skilja skipulagið í heiminum. Eftir þennan smáa þröskuld kemst Fimm þjófar á gott á flug og maður getur varla sleppt bókinni fyrr en hún er búin. Heimurinn sem höfundurinn hefur skapað er spennandi blanda af heimum sem við þekkjum. Lyosborg, þar sem mesta sagan fer fram, minnir margt á arabaheiminn enda kölluð Demantur Austursins en Gnýheimur, þaðan sem aðalpersónan hann Atli er frá, minnir á Ísland.
    
Bókin er myndræn, lýsingarnar góðar og samtölin skemmtileg. Ef ég ætti að setja út á eitthvað, þá er það helst að sjónarhornsflakkið gerir það verkum að það erfitt að tengjast persónunum sterkum böndum, sérstaklega honum Atla. En sá galli á þó mest við byrjun sögunnar, því að fljótt fer manni að þykja vænt um fimm þjófana (sem eru reyndar sex, eftir að Atli bætist við) sem allir hafa sinn djöful að draga. Enginn af persónunum er algóð eða alslæm, heldur virðist frekar vera fórnarlömb aðstæða sinna en það er mikill spilling í þessum heimi, mikið bil á milli ríkra og fátækra. Galdrar eru fyrir hina af hærri stéttunum en að sjálfsögðu eru undantekningar á því eins og öðru. Sú undantekning spilar stórt hlutverk í sögunni.
    
Það var athyglisvert að sjá að þó að mikill væri óhugnaðurinn, mikið um limlestingar og slíkt, þá voru persónur sögunnar það vanar honum að hann kom ekkert við þær. Mér fannst þetta áhugavert sérstaklega í ljósi þess hvernig öll umræðan um Meistara hinna blindu hefur verið að hún sé svo blóðug, en Fimm þjófar er alls ekkert minni blóðugri. Hins vegar er ég ekki frá því að það sé meiri óhugnaður í Meistara hinna blindu (eða það sem ég hef lesið úr henni), þar sem óhugnaður fer því eftir upplifun hverrar persónu og þar sem persónurnar í Fimm þjófum eru vanar hvers kyns ofbeldi smitast þetta ónæmi til lesandans. Í staðinn getur maður notið þess að lesa um bardagana en hver bardagi er virkilega myndrænn og skemmtilega skrifaður. Mjög raunsæir, ef svo mætti að orði komast. Aðalpersónan, hann Atli sem í fyrstu virkar sem frekar saklaus sveitapiltur, er í raun árásargjarn af einhverjum sökum og vísbendingar um ástæðurnar fyrir því í bókinni.
    
Bókin endar á svakalegu hengiflugi. Leyndardómar eru smá saman leysast en samt nóg eftir af spurningum fyrir næstu bækur. Lesandinn er afvegaleiddur á köflum en annað hægt er að reikna út. Sagan er því skemmtileg og spennandi, maður sekkur inn í velbyggðan heiminn, gleymir sér í framandleikanum þar sem hvert smáatriði skiptir máli fyrir söguþráðinn. Sagan er í raun blóðug ráðgátusaga, þar sem tveir söguþræðir fléttast saman með nóg af limlestingum og bardögum en líka margt sem vekur mann til umhugsunar um spillingu í okkar heimi. En heimurinn þeirra er með gamalkunnuga spillingu í tengslum við stjórnmál, hórur, kynlíf og dóp. Þannig að þó að fólk hafi ekki gaman að fantasíu er hægt að sjá mörg líkindi við okkar heim, sem í raun á við flestar fantasíur.
    
Bókin hefði vel getað verið lengri en endar engu að síður á mjög góðum stað. Það hefði dregið hana niður hefði hún haldið áfram því að lesandinn verður fyrir vikið æstari í framhald. Þó að orðaforðinn sé kannski þungur fyrir þá sem eru ekki vanari að lesa mikið, en það er mikið um gamlan orðaforða í bland við nútímalegri, bætir söguþráðurinn það upp en flæðið í sögunni er virkilega gott eins og ég hef áður tekið fram. Þrátt fyrir góða íslensku er eitthvað um ásláttarvillur en vonandi fælir það ekki fólk frá þessari skemmtilegu afþreyingu.
    
Það er í raun alger synd hversu lítið hefur farið fyrir þessari bók og vonandi að það komi ekki niðri á útgáfu á framhaldsbókunum. Ég persónulega bíð spennt eftir næstu bók en í millitíðinni ætla ég að halda áfram lesa Meistara hinna blindu. Þetta er bara byrjunin fyrir íslenskar fantasíur.

Rósa Grímsdóttir
September 2012